Ból brzucha – powszechny problem o wielu przyczynach
Ból brzucha to objaw, który może wynikać z wielu źródeł. Czasami jego przyczyna jest błaha i związana ze stresem, niestrawnością czy wzdęciami, a czasami jest poważniejsza i wymaga diagnostyki. Warto pamiętać, że bóle w jamie brzusznej mogą mieć także związek z przyjmowaniem niektórych preparatów, jak tych stosowanych w celu uzupełnienia zbyt niskiego poziomu składników mineralnych, w tym żelaza.
Lekarze określają bólem brzucha każdy ból odczuwany w obrębie jamy brzusznej, czyli przestrzeni pomiędzy żebrami a miednicą. Najczęściej źródłem dolegliwości jest przewód pokarmowy, ale warto pamiętać, że brzuch może boleć także w przebiegu dolegliwości lub chorób innych narządów – na przykład nerek czy serca.
Jakie są rodzaje bólu brzucha?
Ból brzucha można opisywać na wiele sposobów. Z jednej strony dzieli się go ze względu na czas trwania – na ból ostry, nawracający i przewlekły. Z drugiej strony liczy się subiektywne odczucie pacjenta. Jedni określają ból jako kłujący, inni jako skurczowy lub kolkowy. Może być on też tępy, ćmiący, rozlany albo punktowy. Tego rodzaju opisy są bardzo pomocne dla lekarza, który na podstawie charakteru bólu i jego lokalizacji próbuje ustalić, jakie są jego przyczyny.
Jeśli ból brzucha utrzymuje się dłużej niż kilka godzin, nasila się, towarzyszy mu gorączka, wymioty albo biegunka, konieczna jest konsultacja medyczna. Zlekceważenie takich objawów może prowadzić do opóźnienia rozpoznania choroby, która wymaga leczenia.
Łagodne przyczyny bólu brzucha
Często zdarza się, że przyczyną dolegliwości są zwyczajne i przemijające sytuacje. Jednym z najczęstszych powodów są wzdęcia, które powstają, gdy w przewodzie pokarmowym gromadzą się gazy. Zwykle dzieje się tak po spożyciu potraw ciężkostrawnych, zwłaszcza bogatych w rośliny strączkowe czy kapustne. Podobny efekt może dać zbyt szybkie jedzenie, podczas którego połykamy nadmiar powietrza.
Kolejną powszechną przyczyną jest niestrawność. Występuje ona najczęściej po zjedzeniu obfitego, tłustego posiłku lub produktów niskiej jakości. Ostre przyprawy, alkohol, a także żywność nieświeża mogą nasilać tego rodzaju dolegliwości. Zdarza się również, że bóle brzucha pojawiają się w wyniku stresu czy w czasie menstruacji. Wszystkie te sytuacje zwykle nie wymagają interwencji medycznej, choć mogą być uciążliwe.
Żelazo i jego rola w organizmie
Żelazo to pierwiastek niezbędny do życia. Żelazo występuje naturalnie w żywności, a jego odpowiednia ilość w diecie warunkuje prawidłową produkcję czerwonych krwinek. To właśnie dzięki żelazu krew może transportować tlen do wszystkich tkanek.
Skutki niskiego poziomu żelaza w organizmie są bardzo zróżnicowane i mogą obejmować osłabienie, zawroty głowy, bladość skóry, a także bóle brzucha. Co ważne, niski poziom żelaza objawia się również problemami z koncentracją, łamliwością paznokci i przewlekłym zmęczeniem.
Przyczyny niskiego poziomu żelaza
Do najczęstszych przyczyn niskiego poziomu żelaza zaliczamy utratę krwi (np. przy obfitych miesiączkach, krwawieniach z przewodu pokarmowego czy operacjach), niedobory tego składnika w diecie oraz zaburzenia wchłaniania żelaza. Z kolei dieta uboga w produkty bogate w żelazo często nie pokrywa rosnącego zapotrzebowania w okresie dojrzewania czy w ciąży.
Wchłanianie żelaza dodatkowo pogarsza dieta obfitująca w szczawiany, fosforany czy fityniany.
Czy żelazo może powodować ból brzucha?
Paradoksalnie, ból brzucha po żelazie to jeden z częstych efektów ubocznych przyjmowania tego mikroelementu. Suplementacja żelaza doustnego powoduje niekiedy nudności, zaparcia, biegunki i uczucie dyskomfortu w jamie brzusznej. Dzieje się tak, ponieważ wchłanianie żelaza z preparatów doustnych jest ograniczone i wynosi zwykle jedynie 5–20 procent dawki. Niewchłonięta część drażni śluzówkę jelit i wywołuje dolegliwości.
Preparaty żelaza – jakie wybrać?
Na rynku dostępne są różne preparaty żelaza. Najczęściej spotykane to żelazo w postaci siarczanu, które jest skuteczne, ale u wielu osób słabo tolerowane. Coraz częściej stosuje się także żelazo w postaci chelatów, które ma lepszą biodostępność i jest łagodniejsze dla żołądka. Nowoczesnym rozwiązaniem jest również żelazo sukrosomalne, które dzięki specjalnej otoczce nie podrażnia przewodu pokarmowego.
Dostępne formy żelaza różnią się nie tylko skutecznością, ale i tolerancją. Właściwy wybór powinien być dostosowany do pacjenta – do jego wieku, chorób towarzyszących i stopnia niedoboru.
Jak poprawić tolerancję żelaza?
Jeśli ból brzucha po żelazie jest zbyt dokuczliwy, istnieje kilka sposobów na poprawę komfortu. Przyjmowanie żelaza razem z posiłkiem może zmniejszyć podrażnienia, choć ogranicza wchłanianie. Pomaga również stopniowe zwiększanie dawki lub stosowanie preparatów o mniejszej zawartości pierwiastka. W niektórych przypadkach lepszym rozwiązaniem okazuje się przejście na inną formę żelaza.
Lekarz może także doradzić, jaką ilość żelaza przyjmować dziennie i w jakiej postaci, by ograniczyć skutki uboczne. Nie należy samodzielnie zmieniać preparatu ani przerywać suplementacji, ponieważ skutki takich zmian mogą być poważniejsze niż przejściowe bóle brzucha.
Żelazo w ciąży i w innych szczególnych sytuacjach
Zapotrzebowanie na żelazo rośnie w okresie ciąży, karmienia piersią oraz u dzieci i młodzieży w fazie intensywnego wzrostu. Żelazo w ciąży ma szczególne znaczenie, ponieważ prawidłowy poziom tego składnika może oznaczać brak anemii, osłabienia matki, a nawet powikłań u dziecka. Dlatego lekarze często zalecają suplementację żelaza już w trakcie planowania ciąży.
Źródła żelaza w diecie
Choć suplementacja żelaza bywa konieczna, najlepiej dbać o jego poziom na co dzień, wybierając produkty bogate w żelazo. Do takich należą czerwone mięso, podroby, ryby, żółtka jaj, a także rośliny strączkowe, szpinak i pestki dyni. Żelazo występuje w żywności w dwóch postaciach – hemowej (łatwiej przyswajalnej, obecnej w mięsie) i niehemowej (z roślin). Wchłanianie żelaza z diety wspiera witamina C, dlatego warto łączyć je z owocami i warzywami.
Skutki nadmiaru żelaza
Choć mówi się głównie o niskim poziomie żelaza w organizmie, warto pamiętać, że skutki nadmiaru żelaza również mogą być groźne. Zbyt wysoki poziom tego pierwiastka obciąża wątrobę i serce. Dlatego ilość żelaza w organizmie powinna być regularnie monitorowana, szczególnie u osób długotrwale suplementujących ten pierwiastek.
Podsumowanie
Jeżeli podczas suplementacji żelaza odczuwasz bóle brzucha lub inne dolegliwości, nie oznacza to, że nie można tego zmienić. Istnieją różne strategie, aby poprawić komfort i skuteczność przyjmowania preparatów. Można zmienić dawkę lub częstotliwość przyjmowania żelaza, wybrać dostępne formy żelaza lepiej tolerowane przez organizm, takie jak nowoczesne żelazo sukrosomalne3. Warto pamiętać, że przyjmowanie żelaza na pusty żołądek zwiększa jego wchłanianie, a dodatkowa witamina C może poprawić efektywność tego procesu.
Niski poziom żelaza w organizmie jest powszechnym problemem, a jego skutki obejmują osłabienie, zmęczenie, bóle głowy i czasem ból brzucha po żelazie spowodowany suplementacją w klasycznej postaci, na przykład żelaza w postaci siarczanu. Dlatego przy nawracających dolegliwościach warto skonsultować się z lekarzem, który oceni poziom pierwiastka w organizmie i pomoże dobrać najlepszy preparat. Odpowiednio dobrana suplementacja pozwala nie tylko skutecznie uzupełnić braki, ale również ogranicza ryzyko podrażnień i zaburzeń przewodu pokarmowego.
Dzięki temu osoby cierpiące na dolegliwości spowodowane niskim poziomem żelaza mogą bezpiecznie przyjmować preparaty i uzupełniać pierwiastek zarówno w diecie, korzystając ze źródeł żelaza i produktów bogatych w żelazo, jak i w formie suplementów. Takie podejście pozwala skutecznie zapobiegać skutkom niewystarczającego poziomu żelaza, minimalizując jednocześnie ryzyko nieprzyjemnych dolegliwości żołądkowych.
Bibliografia:
1. Briguglio, M., Hrelia, S., Malaguti, M., Lombardi, G., Riso, P., Porrini, M., Perazzo, P., & Banfi, G. (2020). The central role of iron in human nutrition: From folk to contemporary medicine. Nutrients, 12(6), 1761.
2. Piskin E., Cianciosi D., Gulec S., Tomas M., Capanoglu E. Iron Absorption Factors, Limitations and Improvement Methods. ACS Omega. 2022;7(24):20441-20456.
3. Gómez-Ramírez S., Brilli E., Tarantino G., Muñoz M. Sucrosomial Iron: A New Generation Iron for Improving Oral Supplementation. Pharmaceuticals (Basel). 2018;11(4):97.
Absolwentka Analityki Medycznej oraz z wykształcenia technik farmaceutyczny z zamiłowaniem do fitoterapii. Wieloletnia praca pozwoliła jej na zdobycie bogatej wiedzy merytorycznej i praktycznej. Prywatnie pasjonatka trekkingu i turystyki aktywnej. Obecnie jest specjalistą ds. medycznych w firmie farmaceutycznej.
