Po wielu chłodnych miesiącach jesteśmy spragnieni wakacyjnego słońca, powietrza i chcemy korzystać z letniej aury jak najintensywniej. To dobrze, bo letni czas warto wykorzystać także, aby potrenować odporność dziecka, przygotować organizm dziecka na kolejny sezon.

Za odporność dziecka odpowiada rozbudowany system współpracujących ze sobą narządów, tkanek i komórek, zwany układem immunologicznym. Na sprawne funkcjonowanie układu immunologicznego ma wpływ wiele czynników. W artykule podpowiemy, jakie są naturalne, sprawdzone sposoby, aby wesprzeć odporność dziecka w okresie letnim.

Odporność dzieci

Układ odpornościowy dziecka kształtuje się już w życiu płodowym, następnie rozwija się i dojrzewa aż do 12. roku życia dziecka. Rodzice starają się w tym okresie chronić dzieci przed infekcjami, ograniczyć negatywny wpływ drobnoustrojów na organizm. Tymczasem, kontakt z patogenami wpływa pozytywnie na rozwój odporności, która musi być trenowana.

Stabilny oraz silny układ odpornościowy sprawia, że organizm skutecznie potrafi się bronić – rozpoznaje zagrożenie i wywołuje odpowiednią reakcję w celu jego eliminacji. Aby układ immunologiczny dziecka prawidłowo funkcjonował przez cały rok, należy go odpowiednio wspierać także latem.

Rodzaje odporności

Natura wyposażyła człowieka w różne bariery ochronne przed zachorowaniem. Z niektórymi z nich się rodzimy, inne rozwijają się w trakcie życia.

Odporność wrodzona

Jest nieswoista, czyli skierowana przeciwko różnym czynnikom, które potencjalnie zagrażają zdrowiu. To pierwsza linia obrony, która chroni nas przed zarazkami. Wrodzone bariery odporności to np.: skóra i błony śluzowe, odruchy kaszlu i kichania, kwaśne pH soku żołądkowego czy wyspecjalizowane do obrony organizmu komórki odpornościowe (makrofagi, komórki NK). Odporność nieswoistą, w okresie noworodkowym, wspiera karmienie piersią, bowiem w mleku matki są przeciwciała odpornościowe, które wspierają rozwijający się układ immunologiczny dziecka. Stopniowe rozszerzanie diety dziecka o produkty spożywcze ma także wpływ na dalszy rozwój odporności nieswoistej poprzez dostarczanie składników pokarmowych niezbędnych dla sprawnej pracy systemu odporności.

Odporność nabyta

Ta z kolei jest swoista. To znaczy, że skierowana przeciw konkretnemu rodzajowi patogenów. Chroni organizm przed szkodliwym wpływem drobnoustrojów, które pokonały barierę odporności nieswoistej. Kiedy organizm nie zwalczył czynników z zewnątrz i udało im się pokonać pierwszą linię obrony, wtedy uruchamia się odporność swoista. Układ odpornościowy produkuje wówczas komórki, które mają za zadanie zniszczenie wszystkich antygenów, które wtargnęły do organizmu. Wśród komórek odpornościowych są: monocyty, limfocyty T, limfocyty B. W budowaniu odporności swoistej pomagają szczepienia ochronne.

Zarówno odporność wrodzoną, jak i nabytą możemy trenować i wspierać w okresie letnim. W artykule przedstawimy podstawowe zasady, których należy przestrzegać, aby wspierać dziecko w wakacje.

Odporność zaczyna się na talerzu

Dieta dziecka latem

Szczególne miejsce w kształtowaniu odporności u dzieci odgrywa dieta. Prawidłowo zbilansowana ma stanowić parasol chroniący przed niedoborem energii i składników odżywczych, które w konsekwencji mogą prowadzić do osłabienia odporności i w dalszej perspektywie do rozwinięcia się różnych chorób. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego - Państwowego Zakładu Higieny określa normy żywienia, które powinny być wdrażane w każdej rodzinie.

Zdrowe odżywanie jest podstawą dbania o odporność dziecka. Prawidłowa dieta powinna codziennie dostarczać organizmowi dziecka ważnych składników odżywczych, niezbędnych do produkcji komórek odpornościowych i sprawnego funkcjonowania całego układu odpornościowego.

Sezonowe warzywa i owoce

W okresie letnim ważne jest systematyczne spożywanie warzyw i owoców, które są wtedy świeże i łatwo dostępne. Sezonowe warzywa i owoce to najlepsze źródło witamin i cennych minerałów. Włączenie warzyw i owoców do diety zmniejsza ryzyko rozwoju wielu chorób, w tym cukrzycy typu 2, otyłości, nadciśnienia, niedokrwiennej choroby serca, niektórych nowotworów. Najkorzystniej jest spożywać warzywa i owoce na surowo lub minimalnie przetworzone, ponieważ utrzymują wtedy maksymalne wartości odżywcze.

Bardzo istotna dla utrzymania zdrowia jest witamina C. Jest antyoksydantem, bierze udział w licznych przemianach zachodzących w organizmie warunkując ich sprawny przebieg. Z witaminą C nie ma problemu, gdy dziecko jada różne warzywa i owoce, bo właściwie wszystkie zawierają ten cenny składnik. Znane z dużej zawartości tej witaminy są owoce czarnego bzu, malin, truskawek. Warto przygotować z nich przetwory i soki, aby także w okresie jesienno-zimowym, podawać dzieciom zebrane latem witaminy.

Latem, łatwo także o inne witaminy, np. czereśnie to źródło witaminy B5, maliny to źródło witamin: B1, B2, B6, B9, a w czarnej porzeczce znajdziemy witaminę E.

Odporność z natury

Słońce na zdrowie

Jednym z bardzo cennych składników, ważnych dla odporności, o który łatwo latem jest witamina D. Organizm produkuje ją pod wpływem promieni słonecznych, dlatego w okresie letnim należy spędzać czas na zewnątrz i wystawiać się na ekspozycję słoneczną codziennie, przez kilkanaście minut.

Doceń beta-glukan

Wartym uwagi składnikiem pokarmowym, który wspiera odporność dziecka jest beta-glukan. Jest to naturalny polisacharyd obecny w grzybach, zbożach i w drożdżach. Ponieważ na odporność ma wpływ podawanie określonej porcji beta glukanu, którą trudno zapewnić dziecku w postaci potraw z grzybów czy ziaren zbóż, w aptece można kupić gotowe produkty zawierające w składzie beta glukan. Podawane regularnie pomogą skutecznie wesprzeć układ immunologiczny dziecka.

Podstawowe zasady prawidłowego żywienia dzieci

Ważne zasady, o których powinni pamiętać rodzice dbając o zdrowe odżywianie i odporność swoich dzieci przedstawiamy poniżej:

  1. Regularne spożywanie 5. posiłków dziennie.
  2. Częste picie wody oraz mycie zębów po jedzeniu.
  3. Spożywanie pełnoziarnistych produktów zbożowych.
  4. Picie co najmniej 3–4 szklanek mleka/jogurtu naturalnego/kefiru dziennie.
  5. Zawarcie w diecie chudego mięsa, ryb, jaj, nasion roślin strączkowych oraz  tłuszczów roślinnych.
  6. Eliminacja słodkich napojów oraz słodyczy.
  7. Ograniczenie soli w diecie.

Rola aktywności fizycznej w budowaniu odporności u dzieci

Aktywność fizyczna pozytywnie oddziałuje na układ odpornościowy. Organizm człowieka, szczególnie dziecka, potrzebuje ruchu by się rozwijać. Ruch wpływa na prawidłowy rozwój kości, mięśni, serca, pomaga w utrzymaniu odpowiedniej masy ciała, a także zmniejsza ryzyko chorób przewlekłych. Rekomendacje Światowej Organizacji Zdrowia jednoznacznie wskazują, że dzieci w wieku od 5. do 17. lat powinny poświęcać na wysiłek fizyczny co najmniej 60 minut dziennie. Zalecana aktywność to przede wszystkim zabawy ruchowe, takie jak: skakanie, bieganie czy gra w piłkę. Ruch, a zwłaszcza ten na świeżym powietrzu, przyczynia się do rozwoju psychospołecznego dzieci. Pomaga rozwijać pewność siebie, redukować poziom lęku i nawiązywać nowe przyjaźnie. U aktywnych i dotlenionych dzieci ryzyko wystąpienia infekcji jest mniejsze.

Wspominaliśmy też o tym, że budowanie odporności dziecka latem jest możliwe dzięki promieniom słonecznym. Wystawienie skóry na działanie słońca sprzyja wchłanianiu wapnia, a poza tym, stanowi czynnik niezbędny w syntezowaniu przez nasz organizm witaminy D, której niedobory mogą prowadzić, chociażby do rozwoju krzywicy. Zatem, ruch na świeżym powietrzu, to doskonały sposób na wspieranie naturalnej odporności.

Zwracajmy także uwagę na prawidłowe ubieranie dziecka. Dostosujmy odzież do pory roku, ale także do temperatury panującej na zewnątrz. Chrońmy dziecko przed przegrzaniem, jak i przed wychłodzeniem, bowiem w obu przypadkach jego odporność spadnie i dziecko może łatwiej łapać infekcje.
Wsparcie organizmu dziecka latem, kształtowanie jego odporności, zależy także od wspólnej zabawy z innymi dziećmi. Jest to niezbędny element rozwoju życia społecznego dziecka, jak i kwestii zdrowia. Kontakt z rówieśnikami wymusza, aby rozwijający się układ odpornościowy dziecka reagował na obce antygeny, trenował odpowiedź na nowo poznane czynniki zewnętrzne. Tak właśnie kształtuje się i dojrzewa odporność.

Sen ważny dla odporności

Niezakłócony sen to istotny czynnik budujący zdrowie od najmłodszych lat. Regeneracja w czasie snu sprawia, że system odpornościowy, a więc cały organizm, może optymalnie funkcjonować. Światowe Stowarzyszenie Medycyny Snu podaje, że jedną z kluczowych zasad w przestrzeganiu higieny snu jest regularność, czyli stałe godziny zasypiania i budzenia, obowiązujące również w weekendy. Drzemki w ciągu dnia są zależne od wieku - ważne, żeby obejmowały stałe godziny. Zalecana ilość snu zależy od wieku dziecka. Małe dzieci przesypiają nawet kilkanaście godzin na dobę, cztero-, sześciolatki potrzebują około 10-13 godzin snu, a starsze dzieci i nastolatki jeszcze mniej, bo ok. 9-11 godzin na dobę.

Spokojny, nieprzerwany sen to kolejna podstawa budowania odporności dziecka. W celu wsparcia odporności zapewnijmy dziecku odpowiednie warunki do spania: zadbajmy o ciszę, zaciemnienie pokoju, stosowną temperaturę powietrza, dobrze wywietrzmy sypialnię dziecka. Duże znaczenie ma także nawilżenie powietrza. W upalne noce wieszaj w sypialni dziecka mokre ręczniki lub włącz nawilżacz powietrza. Należy pamiętać, że dzieciom sen jest potrzebny nie tylko do regeneracji, ale i do budowania odporności. Niektóre procesy immunologiczne zachodzą wyłącznie w trakcie snu.

Stres wróg odporności

Budowanie odporności to długi, żmudny proces. Wymaga czasu i wysiłku młodego organizmu. Nic więc dziwnego, że stres, znany jako "niezdrowy" element naszego życia, jest niekorzystny również dla dzieci. Dlatego bardzo ważne jest spędzanie z dziećmi wspólnego czasu, stworzenie atmosfery spokoju i bezpieczeństwa. Przeżywane przez dziecko pozytywne emocje dobrze wpływają na rozwój układu obronnego przed wirusami i bakteriami. Okazywanie miłości przez rodziców i wspólna zabawa sprawiają, że poziom stresu dziecka się zmniejsza, sen jest efektywniejszy i dziecko może wykorzystać więcej energii na ruch na świeżym powietrzu, co składa się na wszystkie powyżej opisane elementy budowy zdrowego organizmu.

Zaburzenia odporności

Wymienione wyżej czynniki wpływają na system odpornościowy dziecka. Zmiany zachodzące w układzie immunologicznym wymagają odpowiednich warunków, na które jako rodzice mamy wpływ.

Są jednak sytuacje, gdy odporność dziecka jest znacznie obniżona z powodu uwarunkowań genetycznych, chorób przewlekłych czy innych przyczyn. To zwiększa podatność na częste infekcje. Infekcje o łagodnym przebiegu są stanem fizjologicznym. Jeśli ich liczba w roku nie przekracza 6-8 to nie ma powodów do niepokoju. Ale jeśli takie infekcje, nawet w okresie letnim, przeradzają się w zapalenie płuc, górnych dróg oddechowych, zatok czy zapalenia ucha, to taki stan wymaga konsultacji z lekarzem np. immunologiem.

Letnie wyzwanie - wesprzeć odporność dziecka!

Aby dziecko było silne, zdrowe i odporne musi prowadzić uregulowany i racjonalny tryb życia. Tak samo, jak w przypadku dorosłych, prawidłowe żywienie, sen i odpoczynek, unikanie stresu i ruch na świeżym powietrzu to baza do budowania odporności. Ponadto, dzieci, gdy są odporne, to szybciej rosną, lepiej się uczą i są po prostu szczęśliwsze.

Drodzy Rodzice, zatem wyzwanie dla Was na tegoroczne lato - sprawcie, aby Wasze dzieci były szczęśliwe przez cały rok, wykorzystajcie lato na wspieranie jego naturalnych sił obronnych. Dbajcie o dietę, uprawiajcie wraz z dziećmi sport, odpoczywajcie i śmiejcie się wspólnie z maluchami jak najczęściej!

W końcu, śmiech to zdrowie!

 

Zespół Phamily.pl we współpracy z Lekarzem medycyny rodzinnej lek. med. Klaudią Gutowską.