Jak stres wpływa na odporność?

Co to jest stres?

Stres to reakcja organizmu na niesprzyjające warunki. Dotyczy to zarówno bodźców odbieranych w sferze psychicznej (problemy osobiste, problemy w pracy, presja otoczenia, traumatyczne zdarzenie) jak i fizycznych (ostre światło, zbyt niska lub zbyt wysoka temperatura, hałas, toksyczne substancje, nadmierny wysiłek fizyczny, nawet zanieczyszczenie środowiska).

Czynnik obciążający organizm, który jest przyczyną stresu, nazywamy stresorem.

Stres jest trudny do zdefiniowania

To, co dla jednej osoby może wydawać się stresującą sytuacją, dla innej taką nie jest. Naukowcom trudno jest badać stres, mogą tylko zmierzyć niektóre czynniki, takie jak np. liczbę uderzeń serca na minutę. Większość naukowców badających związek między stresem a funkcjami odpornościowymi nie bada jednak nagłego, krótkotrwałego stresora.

Nadmierna reakcja na stres

Skutki nadmiernej reakcji na długotrwały stres to najczęściej problemy zdrowotne. Takim przykładem może być pojawienie się chorób układu krążenia, nadciśnienia czy chorób z autoagresji (reumatoidalne zapalenie stawów). Mogą się także rozwinąć bezsenność czy stan zapalny. Stres może mieć także wpływ na odporność organizmu, zwiększając podatność na przeziębienia i inne choroby. Co więcej, nagromadzenie stresu może przyczynić się do powstawania stanów lękowych i depresji.

Rodzaje stresu

Organizm może być narażony na różne rodzaje stresu. Krótkotrwały stres, trwający od kilkunastu do kilkudziesięciu minut może motywować nas do działania.

Trwający bardzo długo, stres związany z traumatycznymi przeżyciami w przeszłości, silny lub przewlekły może być destrukcyjny dla organizmu. W przypadku długotrwałego napięcia i niepokoju, wzrasta poziom hormonów, m.in.: kortyzolu, który powoduje szereg negatywnych konsekwencji, w tym osłabienie układu odpornościowego. Każdy rodzaj stresu ma inny wpływ na organizm człowieka.

Przewlekły stres

Gdy bez przerwy jesteśmy w stanie podwyższonej gotowości, cierpi na tym nasz organizm, a przede wszystkim układ immunologiczny. Z badań naukowych wynika, że pod wpływem długotrwałego stresu powiększa się kora nadnerczy, a zanika grasica. Ponadto pod wpływem stresu zmniejsza się we krwi ogólna liczba komórek odpornościowych. Widzimy więc, że stres może być przyczyną licznych chorób i czyni nas mniej odpornymi na infekcje, może powodować skłonność do przeziębień, nawrotów opryszczki czy nasilenie zmian skórnych. Dodatkowe pobudzenie układu immunologicznego podczas stresu, jakim jest np. infekcja, powoduje zmiany w zachowaniu człowieka, takie jak ograniczenie aktywności, zmniejszenie interakcji społecznych, ale też zwiększoną odporność na ból, anoreksję, obniżony nastrój. Wszystko to ma na celu oszczędzanie energii w czasie, kiedy jest ona spożytkowana na zwalczanie infekcji. Czasami stres, szczególnie długotrwały, powoduje zmiany zachowań ludzkich w wyniku których, mamy problemy ze snem, co tylko potęguje destrukcyjne działanie na nasz układ odpornościowy.

Jak organizm reaguje na stres?

Nasz organizm od zawsze miał kontakt z niesprzyjającymi czynnikami i nauczył się na nie reagować stresem. To mechanizm obronny, podczas którego zachodzą specyficzne reakcje dające znać o zagrożeniu. W wyniku reakcji stresowej wytwarzane są hormony stresu:

• kortyzol,
• adrenalina,
• noradrenalina,
• dopamina.

Należą one do katecholamin, a ich zadaniem jest przyspieszenie pracy serca oraz zwiększenie ciśnienie krwi, aby wspomóc organizm w walce lub ucieczce przed zagrożeniem. W krótkim okresie jest to stan zupełnie naturalny, jednak przewlekły, zbyt wysoki poziom wymienionych hormonów stresu niekorzystnie wpływa np. na system immunologiczny.

Układ nerwowy i hormonalny

Stres to nadmierna reakcja na obciążenie organizmu, która powoduje zmiany neurohormonalne w organizmie. Sprawia, że wydziela się ogromna ilość substancji czynnych. Przyspieszają one tętno i oddech, podnoszą ciśnienie krwi i zwiększają siłę mięśni. Podczas reakcji stresowej aktywowany jest współczulny układ nerwowy, a następnie oś podwzgórze-przysadka-nadnercza. W konsekwencji wydzielane są hormony stresu: kortyzol i adrenalina. Rozszerzają się oskrzela i źrenice, spalany jest tłuszcz, poprawia się ukrwienie mięśni szkieletowych, serca i mózgu, spowolnieniu ulega trawienie i wchłanianie pokarmu w przewodzie pokarmowym.

Gdy stres jest długotrwały

W takiej sytuacji wspomniane hormony wpływają na działanie układu odpornościowego zmniejszając zdolności obronne komórek odporności organizmu. Narządy limfatyczne, pełniące istotne funkcje w układzie immunologicznym człowieka, odbierają impulsy z układu nerwowego. Podczas stresu włókna nerwowe uwalniają neurotransmitery: adrenalinę i noradrenalinę. Adrenalina łączy się z białymi krwinkami wywołując w ten sposób odpowiedź immunologiczną. Przedłużający się taki stan osłabia zdolność komórek do odpowiedzi immunologicznej.

Reakcja stresowa jest połączona z układem odpornościowym

Nasz organizm jest siecią wzajemnie powiązanych zależności. Układ odpornościowy nie jest wyjątkiem – na jego działanie duży wpływ mają układ nerwowy i hormonalny. Sygnały odbierane z naszego układu nerwowego przekazywane są za pomocą tzw. hormonów stresu do komórek odpornościowych. Dowiedziono, że białe krwinki – limfocyty T, obecne między innymi w grasicy czy śledzionie, posiadają specjalnie receptory reagujące na sytuację zagrożenia. Wydzielana w wyniku stresu adrenalina, łączy się z receptorami na limfocytach T, dając tym samym sygnał do ich aktywacji. Jednak pobudzone komórki odpornościowe, zwłaszcza długotrwale, produkują nadmierne ilości czynników zapalnych – cytokin – powodując zaburzenie równowagi w organizmie i stany zapalne. Każdy stan zapalny w organizmie wywołuje nadprodukcję wolnych rodników i może przekształcić się w stres oksydacyjny lub nitrozacyjny. To kolejny czynnik osłabiający nasz układ immunologiczny.

Układ immunologiczny

Układ odpornościowy ma kluczowe znaczenie dla zdrowia i dobrego samopoczucia człowieka, ponieważ pomaga koordynować reakcję organizmu na obrażenia fizyczne i infekcje. Jeśli nie zostaną one rozwiązane, mogą spowodować chorobę lub śmierć.

Publikowane jest sporo badań wykazujących związek między stresem a funkcjami odpornościowymi organizmu. Naukowcy badają, czy ciągły stres wpływa na układ odpornościowy.

Reakcja stresowa w organizmie powoduje powstawanie stanów zapalnych i nadprodukcję wolnych rodników, których nadmiar prowadzi do stresu oksydacyjnego i nitrozacyjnego, które silnie szkodzą mitochondriom. Długotrwała sytuacja stresowa dla organizmu to wielkie straty energii i cennych mikroskładników. Ogromne ilości ważnych dla organizmu substancji zużywane są do walki z wolnymi rodnikami, które zalewają nasz organizm w stresie.

Gdy opada stres

Gdy stresująca sytuacja mija, organizm wyłącza „zwiększone obroty” i wraca do normalnego stanu. Z chwilą ustania zagrożenia reakcja odpornościowa jest fizjologicznie wygaszana przez glikokortykosteroidy. Gdy stres się przedłuża, nadnercza zaczynają pracować na pełnych obrotach, a nadmierna produkcja katecholamin i glikokortykosteroidów przechodzi w stan długotrwały. A długotrwałe wydzielanie kortykosteroidów zawsze powoduje kłopoty ze zdrowiem.

Stres a siły witalne

Tym, którzy doświadczyli długotrwałego stresu, znane jest uczucie silnego zmęczenia i braku energii. Przewlekły stres dosłownie wyczerpuje nas. W wyniku procesów towarzyszących reakcji stresowej naszym komórkom zaczyna brakować energii, która produkowana jest w mitochondriach i gromadzona w postaci ATP – adenozynotrifosforanu. Jeżeli te organy nie pracują prawidłowo, braki energii staje się dotkliwe dla układu odpornościowego, który przestaje wydajnie pracować i słabnie.

Jak poradzić sobie ze stresem?

Pamiętajmy, że niewielka dawka stresu może pomóc osiągnąć jakiś cel, czy to podczas zawodów sportowych, czy na egzaminach. Stres jest więc całkowicie naturalną reakcją organizmu, nie zawsze jest szkodliwy i z pewnością będzie nam towarzyszył przez całe życie.

Pozytywny stres pozwala szybko działać, np. zareagować w obliczu niebezpieczeństwa. Przewlekły i silny jest jednak szkodliwy i wymaga naszych działań w celu zredukowania go, obniżenia ilości stresorów.

Poniżej przedstawimy kilka skutecznych sposobów na redukcję stresu i wspomaganie organizmu w sytuacjach gdy jest on narażony na długotrwałe, powtarzalne, negatywne bodźce.

Kontakty społeczne

Po pierwsze zadbaj o kontakt z innymi ludźmi. Kiedy jesteśmy narażeni na negatywne sytuacje, powinniśmy podtrzymywać dobre relacje społeczne. Co prawda kiedy człowiek doświadczył stresu, jest bardziej wrażliwy i te kontakty mogą okazać się trudne, jednak mogą być także swego rodzaju „ukojeniem”. Kiedy porozmawiamy ze współmałżonkiem, siostrą, przyjaciółką, która wspomoże nas dobrym słowem - stres i emocje z nim związane opadną na sile.

Pomagaj innym

Bardzo dobrym pomysłem jest również niesienie pomocy innym. Pomaganie uszczęśliwia, a wydzielające się endorfiny w naszym organizmie redukują stres. Angażując się w daną sprawę, zapominamy o czynnikach stresogennych. Wydaje się to egoistyczne, ale dobrze kiedy ktoś tą pomoc zauważy i doceni. Każdy z nas jest łasy na dobre słowo i nie jest to złe, wręcz przeciwnie – czerpmy z tego korzyści.

Limituj informacje

Ogranicz negatywne komunikaty, które do ciebie docierają. W ostatnim czasie jest ich bardzo dużo, aczkolwiek nie słuchaj po raz kolejny tych samych, przykrych wiadomości. Dobrze jest wiedzieć co się dzieje na świecie, jednak zachowaj w tym umiar. Kiedy, słuchając radia, przełączysz program informacyjny na ten z żywiołową muzyką – to nic złego. Zadbaj o siebie, w ten sposób możesz mieć wpływ na poprawę nastroju swoich bliskich.

Ruszaj się

Zaplanuj aktywność fizyczną, najlepiej na świeżym powietrzu. Zapisz się na jogę, spinning, taniec lub inne zajęcia, które jednocześnie wpłyną na zdrowie i psychikę. Zajęcia grupowe, w obecnej sytuacji, to bardzo dobry pomysł. Jeszcze lepszą opcją jest aktywność fizyczna na świeżym powietrzu. Idzie wiosna dlatego warto wyjść z domu. Spacer na łonie natury korzystnie wpłynie na nasze samopoczucie, pomoże nam na chwilę zapomnieć o stresogennych czynnikach.

Wzmacniaj odporność

Wspieraj swoją naturalną odporność. Nie doprowadź do tego, aby przewlekły stres położył cię dodatkowo do łóżka. Pamiętaj o zróżnicowanej diecie i odpowiedniej suplementacji. Zdrowie to zachowanie równowagi psychicznej i fizycznej. Kiedy jedno kuleje, zaczyna i drugie. Dbaj o sobie i swoją rodzinę. Na naszym blogu znajdziesz wiele artykułów, w których opisujemy, jak wspierać naturalną odporność.

Dbaj o siebie i bliskich

Złe samopoczucie może powodować bóle głowy, zaburzać prawidłowy sen, nasilać negatywne myśli. Gdy zaobserwujesz objawy stresu i negatywne emocje u dziecka lub osoby w podeszłym wieku, zaopiekuj się nimi szczególnie. Wpływ stresorów na ich stan zdrowia jest jeszcze silniejszy niż u osób młodych i dorosłych. Komórki układu odpornościowego dziecka, czy seniora, nie działają jeszcze, albo już tak sprawnie i przewlekła niekorzystna sytuacja może negatywnie wpływać na odporność organizmu. Zadbaj o ich dietę, pełną produktów zawierających witaminy i minerały, zabieraj ich na spacery, a przede wszystkim... zaoferuj im swój spokój i pozytywne myślenie!