Zanim odpowiem na to pytanie, muszę przybliżyć Ci, Drogi Czytelniku, na czym polega fenomen żelaza, dlaczego bez tego wyjątkowego mikroelementu nie ma życia, dlaczego jego podawanie bywa problematyczna i wreszcie, dlaczego producenci na całym świecie szukają wciąż nowych form podania go w postaci doustnej.

Dlaczego żelazo jest ważne dla organizmu?

To jeden z najważniejszych mikroelementów w organizmie człowieka. Odgrywa ogromną rolę w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu, a niedobór żelaza może znacznie obniżać jakość naszego życia. Dzieje się tak, ponieważ żelazo bierze udział w produkcji czerwonych krwinek w szpiku kostnym i wchodzi w skład hemoglobiny, która umożliwia transport tlenu z płuc do całego naszego organizmu. Rola żelaza w organizmie człowieka nie ogranicza się jednak wyłącznie do produkcji krwi, ale przyczynia się do prawidłowego funkcjonowania całego organizmu. Ma wpływ na odporność organizmu, układ nerwowy,  funkcje intelektualne, zdolność pamięci i koncentracji.

Niedobór żelaza

Dzienna dawka żelaza niezbędna dla zdrowia człowieka jest dokładnie określona przez naukowców. Niedobór żelaza pojawia się w wyniku  niedostatecznej podaży tego składnika w diecie, strat żelaza spowodowanych stanami chorobowymi czy zaburzeniami wchłaniania. Zwiększone zapotrzebowanie na żelazo, mimo prawidłowej podaży w diecie, może się pojawić w wyniku: utraty krwi po zabiegach chirurgicznych, u kobiet, u których występują obfite miesiączki, u kobiet w ciąży czy w przebiegu chorób przewlekłych i chorób nowotworowych. Długotrwałe niedobory żelaza wynikające z niedostatecznej podaży lub gdy żelazo wchłania się gorzej, albo przyswajanie żelaza jest upośledzone skutkuje rozwojem anemii. 

Anemia

Według danych Światowej Organizacji Zdrowia anemia, czyli niedokrwistość, dotyka 1,62 miliarda ludzi na całym świecie, co odpowiada 24,8% populacji. Najwyższe rozpowszechnienie występuje u dzieci w wieku przedszkolnym, a najniższe u mężczyzn. Grupą populacji z największą liczbą osób dotkniętych anemią są kobiety niebędące w ciąży. Utrata krwi podczas krwawień miesięcznych i niedostateczna podaż żelaza w diecie to typowe przyczyny niedokrwistości w tej grupie.

Żelazo na zapas

Warto wiedzieć, że żelazo nie wytwarza się samodzielnie w naszym ustroju, ale możliwe jest magazynowanie żelaza w organizmie w ferrytynie, czyli kompleksach białka występującego we krwi. Dlatego powinniśmy je regularnie uzupełniać stosując prawidłową dietę lub w razie konieczności przyjmując odpowiednie preparaty. 

Hemochromatoza

Dość rzadko, ale zdarzają się osoby, cierpiące na nadmiar żelaza w organizmie. Hemochromatoza jest chorobą wywołaną nadmiernym wchłanianiem żelaza. Jest to następstwo defektu genetycznego warunkującego nadmierne wchłanianie żelaza z przewodu pokarmowego.

Żelazo w diecie

Zapotrzebowanie organizmu na żelazo zależy od wieku, płci, ogólnego stanu organizmu czy stylu życia. Zróżnicowana i dobrze zbilansowana dieta zdrowego człowieka powinna dostarczać odpowiedniej ilości tego pierwiastka i jest warunkiem utrzymania zdrowia, kondycji fizycznej oraz psychicznej. Niestety – stres, długie godziny pracy i ciągły pęd uniemożliwiają odpowiednie zaplanowanie i zbilansowanie posiłków. Spożywamy coraz więcej przetworzonego jedzenia, ubogiego w składniki odżywcze i niedobór żelaza w diecie jest niestety dość częstym problemem. Bywa także, że mimo odpowiednio skomponowanej diety pojawiają się objawy niedoboru żelaza. Aby pokonać problem niedoboru żelaza, zwłaszcza w sytuacji, gdy jest to niedobór długotrwały często należy wesprzeć się suplementami.

Przyswajanie żelaza

Ważną kwestią jest wchłanianie żelaza. Z jednej strony składnik niezbędny dla zdrowia, ale przeładowanie żelazem, czyli nadmiar żelaza w organizmie może być niebezpieczny. Dlatego jego wchłanianie jest kontrolowane przez skomplikowane procesy i mechanizmy w naszym organizmie. Również dlatego, naukowcy dokładnie opracowali dzienne dobowe zapotrzebowanie na żelazo dla różnych grup ludzi.

Wchłanianie żelaza odbywa się w jelicie cienkim. Na poziom wchłaniania ma wpływ jego źródło pochodzenia. Żelazo niehemowe wchłania się w mniejszym stopniu - tylko ok. 2%, ale jest lepiej przyswajalne. Znajdziemy je w produktach roślinnych (natka pietruszki, szpinak). Żelazo hemowe wchłania się lepiej bo w ok 15%, znajdziemy je w produktach pochodzenia zwierzęcego. Produkty bogate w ten rodzaj żelaza to np.: czerwone mięso i podroby.

Zaburzenia wchłaniania mogą mieć różne podłoże. Możliwe przyczyny to: stany infekcyjne, niedobory enzymatyczne, wady strukturalne, inne choroby układowe.

Wybierając produkt z żelazem z apteki należy zwrócić uwagę na zawartą w nim dawkę żelaza. Więcej nie znaczy lepiej. Co do zasady - im mniejsza dawka żelaza podana jednorazowo, tym lepsze wchłanianie i przyswajanie żelaza.

Kilka ważnych pytań

Wiemy już, że odpowiednia porcja żelaza odgrywa kluczową rolę w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu człowieka. Walkę z niedoborem żelaza zawsze rozpoczynajmy od analizy i korekty swojej diety. Czy nasze posiłki obfitują w źródła żelaza? Czy w diecie znajdują się zarówno produkty bogate w łatwiej przyswajalne żelazo hemowe, jak i produkty bogate w żelazo niehemowe? Czy odpowiednio łączymy składniki w codziennej diecie?

Jak komponować posiłki?

Żelazo występuje w produktach zwierzęcych jak i w roślinnych. Dobrym źródłem żelaza są: czerwone mięso, podroby, ryby i żółtka jaj. Inne produkty bogate w żelazo to: natka pietruszki, suszone śliwki, pestki dyni i wiele innych.

Produkty zawierające żelazo warto łączyć z tymi, w których obecna jest witamina C, co sprzyja jego lepszemu wchłanianiu.

Żelazo hemowe zawarte w produktach pochodzenia zwierzęcego wchłania się lepiej, ale optymalnie jest wykorzystywać w diecie oba jego źródła- hemowe i niehemowe.

Są produkty, które ograniczają wchłanianie żelaza. Nie łączmy ich w jednym posiłku z "bogatożelazowymi". Hamująco działa np. błonnik zawarty w takich produktach spożywczych jak: pieczywo pełnoziarniste, płatki owsiane. Uważaj także na teinę (herbata), wapń (mleko), kwas fitynowy (rośliny strączkowe), polifenole (ciemne owoce).

Dodawaj wit C (warzywa) i kwas foliowy (szpinak) do posiłków, to znacznie poprawia przyswajanie tego ważnego mikroelementu..

Żelazo z apteki

Gdy prawidłowa dieta okazuje się niewystarczająca i stosowanie żelaza w postaci leków lub suplementów diety staje się koniecznością, warto wybrać takie żelazo, które będzie dla nas najodpowiedniejsze i pozwoli ograniczyć wszelkie nieprzyjemne dolegliwości związane z jego stosowaniem. Dowiedzcie się, jakie rodzaje żelaza są dostępne w aptekach.

Nic na własną rękę

Skutki niedoboru żelaza bywają brzemienne w skutkach. Objawy jego niedoboru, takie jak: męczliwość, kołatanie serca, obniżenie koncentracji, obniżają komfort życia. Zanim jednak zdecydujemy się na zakupy w aptece warto przyjrzeć się dokładniej naszej kondycji zdrowotnej. Konieczne są  badania krwi i konsultacja z lekarzem. To na podstawie wyniku badania lekarz oceni ewentualną konieczność suplementacji lub leczenia i określi zapotrzebowanie na żelazo.

Pamiętajmy! Ustalenie przyczyny niedoboru żelaza lub anemii będącej jego konsekwencją, stanowi podstawę skutecznego leczenia.

Jak wybrać odpowiedni produkt z żelazem? 

Jeśli zauważamy typowe objawy: osłabienie, chudnięcie, niskie ciśnienie krwi, łatwą i szybszą niż zwykle męczliwość, senność, a także martwi nas kiepska kondycja włosów, skóry i paznokci, oraz bladość skóry, warto nie zwlekać z wizytą u lekarza, który określi zapotrzebowanie na żelazo naszego organizmu i wymagany czas stosowania preparatu z żelazem. 

Wśród dostępnych w aptece preparatów z żelazem szukajmy takich, które będą dla nas optymalne, niekoniecznie najtańsze. Najlepiej wybierajmy te, o sprawdzonej, opatentowanej formulacji, przyjaznej formie podania i udowodnionym bezpieczeństwie potwierdzonym w przeprowadzonych i udostępnianych przez producenta badaniach. 

Dodatkowo, pamiętajmy, że w przypadku żelaza więcej nie znaczy lepiej. Najlepiej przyjmować małe porcje żelaza w dobrze przyswajalnych preparatach. To ważne! Żelazo w małych porcjach wchłania się lepiej. Dzięki temu ograniczymy ryzyko wystąpienia dolegliwości m.in ze strony układu pokarmowego i ułatwimy sprawne wchłanianie tego pierwiastka.

Na czym polegają różnice między produktami z żelazem?

Lista produktów z żelazem dostępnych na polskim rynku jest bardzo długa. Dodatkowo, cały czas pojawiają się nowe produkty. Znajdziemy tam zarówno suplementy diety jak i leki na receptę i bez recepty (OTC). Część z nich jest występuje w tej samej postaci, np. kapsułek czy płynów. Różnią się z reguły smakiem, zawartością żelaza w składzie, rodzajem żelaza, dodatkiem innych składników (witamina C). Słowem - preparaty  z żelazem dostępne w aptece różnią się praktycznie wszystkim – ceną, jakością, zastosowanym w formulacji związkiem chemicznym żelaza, wchłanianiem w organizmie czy potencjalnymi działaniami niepożądanymi i interakcjami z lekami czy pożywieniem.

Wybieram produkt dla siebie

Kiedy czujemy, że nasza dieta nie jest wystarczająca i chcemy dodatkowo ją uzupełnić przy pomocy suplementu diety, warto wówczas wybierać jedynie produkty sprawdzone, polecane przez lekarzy i farmaceutów i stosować je wyłącznie, gdy jest taka konieczność. Istotne, żeby zawartość żelaza w wybranym produkcie była zawsze dostosowana do zaleconego spożycia w zależności od wieku i innych czynników, a także optymalna pod kątem ilości porcji produktu, które mamy przyjmować w ciągu dnia. Najlepszym i najłatwiejszym w praktyce rozwiązaniem są preparaty, które można stosować tylko raz dziennie. 

Na co zwrócić uwagę przy wyborze produktu z żelazem?

•    Większość dostępnych produktów z żelazem nie cieszy się najlepszą chwałą, ich podawanie wiąże się z pojawieniem bólów brzucha, niestrawności czy innych niespodziewanych efektów, takich jak ciemny stolec czy czarne zabarwienie zębów. Co istotne, na rynku są już dostępne takie produkty, które są pozbawione niechcianych działań. To zdecydowanie pierwsza kwestia, na którą powinniśmy zwrócić uwagę wybierając suplement diety z żelazem. 

•    Rodzaj żelaza, które będzie wchodziło w skład produktu, a także jego forma, mają kluczowy wpływ na to, jak będziemy się czuć przyjmując preparat. Warto wybierać suplementy, w skład których wchodzą opatentowane składniki. Takie, których bezpieczeństwo zostało udowodnione przez producenta w badaniach. O rodzajach żelaza piszemy dalej.

•    Należy zwrócić uwagę na formę produktu, która będzie dostosowana do odbiorcy – np. saszetki do bezpośredniego rozpuszczenia w ustach, które niwelują konieczność popijania dużych tabletek czy kapsułek, co jest szczególnie istotne dla osób starszych czy kobiet w ciąży. Jeśli suplement żelaza ma być podawany dziecku, najlepiej, aby był dostępny w postaci skoncentrowanych kropli. 

•    Istotny jest smak produktu i to czy nie zostawia w ustach metalicznego posmaku po połknięciu. W tym przypadku lekarz i farmaceuta najczęściej mają wiedzę np. z doświadczeń innych pacjentów.

•    Dobrze, gdy produkt nie zawiera zbędnych substancji, które mogą ograniczać jego stosowanie (np. glutenu, laktozy czy cukru). W przypadku żelaza, ważne, aby suplement mógł być stosowany niezależnie od posiłków i innych przyjmowanych preparatów (np. leków).

Fe i witaminy w jednym produkcie?

Coraz więcej produktów z żelazem zawiera w składzie również witaminy (np. kwas foliowy, witaminę B12 czy B6, które mają pozytywny wpływ na układ krwionośny), a także witaminę C, która wpływa m.in. na utrzymanie prawidłowej odporności organizmu. Dostępne są również preparaty żelaza wzbogacone witaminą D. Dzięki temu możemy ograniczyć ilość przyjmowanych preparatów, a co za tym idzie, zaoszczędzić. 

Siarczan żelaza, chelat żelaza…, a może żelazo sukrosomalne?

Żeby utrzymać zdrowie istotny jest higieniczny styl życia, na który wpływ mają oprócz dobrze zbilansowanej diety, m.in. aktywność ruchowa, sen czy ograniczenie stresu.

Jeśli jednak suplementacja żelaza okaże się konieczna, warto przyjrzeć się poniższemu zestawieniu. Zdobyta wiedza, a także konsultacja z lekarzem lub farmaceutą pomoże wybrać najlepszą dla nas opcję. Najpopularniejsze preparaty żelaza przedstawiamy poniżej.

Produkty z siarczanem żelaza

Głównym składnikiem jest w nich nieorganiczny związek chemiczny, sól żelaza i kwasu siarkowego. Takie produkty należy zażywać na pusty żołądek, lub ok. pół godziny przed jedzeniem, co wpływa na biodostępność produktu. Wchłanianie siarczanu żelaza w jelicie wspomagane jest  witaminą C, a może zmniejszać się przy jednoczesnym spożywaniu np. herbaty, kawy, jajek, produktów mlecznych i tych, bogatych w błonnik. Siarczanu żelaza nie należy stosować jednocześnie z doustnymi antybiotykami z grupy tetracyklin oraz lekami zobojętniającymi sok żołądkowy. Dość często przyjmowanie żelaza powoduje: ciemne zabarwienie stolca, uczucie przepełnienia, bóle żołądka, zaparcia, biegunki czy nudności. 

Chelaty żelaza

Są to preparaty, w których żelazo jest otoczone szczelnie innymi cząsteczkami. Taka budowa chemiczna charakteryzuje się większą odpornością żelaza na degradację w żołądku. Uważa się, że pierwiastki, które poddano procesowi chelatowania są również łatwiej przyswajane przez organizm. Podobnie, jak w przypadku produktów z siarczanem żelaza, jeśli przyjmujemy chelat należy spożywać witaminę C, która ułatwi przyswojenie żelaza. Mimo stosunkowo niewielkiej ilości potencjalnych działań niepożądanych związanych z przyjmowaniem chelatów, należy ściśle przestrzegać zaleceń dotyczących stosowania żelaza. Przekraczanie sugerowanych dziennych porcji lub dawek może skutkować zaburzeniami ze strony układu pokarmowego.

Żelazo elementarne

Jest to żelazo, które po połknięciu utlenia się w żołądku do jonów dwuwartościowych żelaza, które są następnie przyswajane przez organizm. Proces przekształcenia żelaza trwa dosyć długo, dlatego takie preparaty nie powinny w znacznych stopniu wpływać na błonę śluzową przewodu pokarmowego. Niestety, ze względu na charakter jonów dwuwartościowych żelaza, może się zdarzyć, że tego typu preparaty nie będą dobrze tolerowane i pojawią się dolegliwości ze strony układu pokarmowego, takie jak zaparcia, biegunki czy bóle brzucha. 

Żelazo sukrosomalne

Jest i nasz główny bohater - żelazo sukrosomalne. Jest to, aktualnie, najbardziej innowacyjny rodzaj żelaza na rynku farmaceutycznym. Żelazo sukrosomalne to nowoczesna, opatentowana przez producenta formuła. Dzięki obecności specjalnej otoczki sukrosomalnej (złożonej z fosfolipidów i estrów sacharozowych kwasów tłuszczowych), którą otulony jest pirofosforan żelaza jest ono lepiej wchłaniane, a dokładniej - wchłaniane jest w układzie pokarmowym w sposób niezmieniony, co całkowicie ogranicza szkodliwy wpływ na błonę śluzową żołądka. 

Preparaty takie umożliwiają uzupełnienie diety w żelazo bez ryzyka wystąpienia jakichkolwiek nieprzyjemnych efektów przyjmowania żelaza, w tym podrażnienia przewodu pokarmowego, barwienia zębów czy zmian skórnych.  Taki produkt może być całkowicie bezpiecznie stosowany zarówno przez dzieci i dorosłych niezależnie od pory dnia, posiłków czy stosowanych leków. Co istotne, żelazo sukrosomalne jest dostępne w kilku różnych formach (kapsułek, kropli, saszetek), które umożliwiają dopasowanie konkretnego suplementu żelaza do potrzeb danej osoby.

Otoczka sukrosomalna, oprócz wysokiego poziomu wchłaniania żelaza w jelicie i braku negatywnego wpływu żelaza na układ pokarmowy powoduje, że preparaty z żelazem sukrosomalnym można przyjmować wraz z posiłkiem, bez obostrzeń co do składu czy godzin jedzenia i dodatkowo otoczka sukrosomalna chroni żelazo przed interakcjami z przyjmowanymi lekami (np. inhibitory pompy protonowej). 

Żelazo sukrosomalne, dzięki swojej budowie chemicznej, nie podlega także działaniu hepcydyny. Jest to hormon regulujący wchłanianie żelaza, którego poziom we krwi znacznie wzrasta m.in. w przypadku stanów zapalnych czy urazów. Hepcydyna jest ważna szczególnie wśród sportowców, ponieważ często towarzyszący im stan zapalny wpływa na zwiększenie stężenia tego hormonu, a zatem ograniczenie wchłaniania żelaza. Większość preparatów żelaza nie będzie lub będzie bardzo słabo przyswajalna w trakcie toczącego się zapalenia. Tymczasem żelazo sukrosomalne charakteryzuje się wysokim poziomem wchłaniania niezależnie od poziomu hepcydyny.

Phamily.pl