Profilaktyka to jedno z najważniejszych działań, które możemy podjąć, aby cieszyć się dobrym zdrowiem i długim życiem. Regularne wizyty kontrolne i wykonywanie rekomendowanych badań mogą niejednokrotnie uratować nas przed rozwojem trudnych do leczenia schorzeń, dlatego warto zdobyć wiedzę jak często oraz jakiego rodzaju badania powinniśmy wykonywać

Badanie krwi

Morfologia wydaje się być najbardziej podstawowym narzędziem diagnostycznym. Przynajmniej raz do roku (i nie rzadziej niż raz na 3 lata) warto poprosić lekarza o skierowanie na to badanie. Dzięki wykonywanej regularnie morfologii z łatwością można wychwycić zaburzenia pracy układu krwionośnego, takie jak np. często występująca anemia, która może wymagać stosowania specjalistycznych preparatów żelaza (np. w formie sukrosomalnej). Wyniki morfologii dają również lekarzowi wiedzę dotyczącą ilości białych krwinek, czyli tzw. leukocytów, odpowiadających za ochronę organizmu przed bakteriami czy wirusami. 

Wśród osób dorosłych, po 30. roku życia (chyba, że lekarz zleci takie badanie już wcześniej) sugeruje się wykonywanie oprócz podstawowej morfologii również lipidogramu, który dzięki ocenie stężenia cholesterolu we krwi (zarówno HDL, jak i LDL) pozwala stwierdzić ryzyko wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych. 

Jeśli wybieramy się na badanie krwi pamiętajmy, że powinniśmy być na czczo. Czasem bezpośrednio przed badaniem dozwolone jest  (lub nawet wskazane) napicie się wody. Natomiast dzień przed każdym pobraniem krwi warto dodatkowo się nawadniać, aby wykonanie pobrania było znacznie łatwiejsze i bardziej komfortowe.

Badanie ogólne moczu

To drugie podstawowe badanie diagnostyczne. Wyniki analizy moczu dają informacje dotyczące ewentualnych zaburzeń funkcjonowania dróg moczowych (np. nerek), ale także innych chorób związanych z pracą o organizmu. Zmiany standardowego składu moczu, czy występowanie w nim niepożądanych składników, mogą świadczyć o rozwoju takich chorób, jak choroby wątroby, cukrzyca czy kamica nerkowa. 

W przypadku pojawienia się niepokojących objawów, lekarz może dodatkowo zlecić tzw. posiew moczu, który pozwoli w nim wykryć ewentualne bakterie patogenne.

Przed badaniem ogólnym moczu pamiętajmy o prawidłowym przygotowaniu. Do tego celu powinniśmy wykorzystać jednorazowy pojemnik z apteki (w zależności od potrzeb jałowy lub nie), pobrać pierwszy mocz po śnie nocnym, a także przed pobraniem opłukać okolice cewki moczowej. Dzięki takiemu działaniu, pobrana próbka moczu nie zostanie zanieczyszczona, a otrzymane wyniki będą jak najbardziej wiarygodne.

Badania profilaktyczne kobiet

Kobiety często zapominają o badaniach profilaktycznych. Dzieje się tak zazwyczaj ze względu na nadmiar zawodowych czy domowych obowiązków. Czasem unikanie badań wynika z utrudnionego dostępu do lekarza, szczególnie teraz „w czasach COVID-u”. Dodatkowo, mimo rosnącej edukacji społecznej, duży problem wciąż stanowi obawa przed wizytą ginekologiczną czy wstyd związany z takimi badaniami. 

Według przeprowadzonych w 2020r. analiz, ponad 3 mln dorosłych kobiet w Polsce nie chodzi regularnie do ginekologa, natomiast ponad połowa z nich przyznaje, że nie czuje potrzeby profilaktyki , a często to właśnie profilaktyka jest w stanie uratować życie. 

Podstawę w przypadku kobiet stanowią badania ginekologiczne i cytologia wykonywane przynajmniej raz w roku. Dodatkowo, rekomendowane jest wykonanie USG ginekologicznego, USG piersi lub/i mammografii (zależnie od wieku i wskazań lekarza). Wszystkie te badania są całkowicie bezbolesne i trwają krótką chwilę. Każda kobieta, niezależnie od wieku powinna również pamiętać o regularnym samobadaniu piersi, które najlepiej jest przeprowadzać między 6, a 9 dniem cyklu. Wszystkie niepokojące zmiany, które wyczujemy samodzielnie, należy niezwłocznie zgłosić lekarzowi.

Badania profilaktyczne mężczyzn

Pomijając badania, które są zalecane niezależnie od płci, dorośli mężczyźni powinni zwrócić szczególną uwagę na samobadanie jąder, przynajmniej raz w miesiącu. Jeśli nie jesteśmy pewni jak to robić, warto poprosić lekarza o wskazówki. Taka samodzielna kontrola pozwala wykryć niepokojące zmiany, guzki czy torbiele i jak najszybciej skonsultować je z lekarzem. Wśród mężczyzn, którzy ukończyli 50. rok życia należy pamiętać o przeprowadzeniu oznaczenia stężenia antygenu PSA, który pozwala wykryć na bardzo wczesnym etapie zmiany nowotworowe w obrębie prostaty. Specjalistą, który zajmuje się wszelkimi „męskimi” schorzeniami jest urolog, dlatego niepokojące objawy związane z oddawaniem moczu czy bólem okolic moczowo-płciowych warto skonsultować właśnie z tym lekarzem. 

Badania profilaktyczne po 50 r. życia

Zarówno wśród kobiet, jak i wśród mężczyzn rekomendowane jest przeprowadzenie profilaktycznych badań w ramach wczesnego wykrywania raka jelita grubego. Stosuje się w tym celu testy na obecność krwi utajonej w kale oraz kolonoskopię, która jest zalecana z częstotliwością raz na 10 lat. Warto zwrócić uwagę na fakt, że u osób obciążonych ryzykiem nowotworowym (np. u których w rodzinie występowały tego typu choroby nowotworowe), badanie kolonoskopowe należy zacząć wykonywać już w młodszym wieku i powtarzać z większą częstotliwością. 

Inne badanie polecane po 50 roku życia stanowi gastroskopia, którą powinno się wykonywać raz na 5 lat (jeśli lekarz nie zaleci inaczej). Jest to specjalistyczne badanie przewodu pokarmowego, dzięki któremu można wykryć zmiany o charakterze bakteryjnym (Helicobacter pylori), a także usunąć drobne zmiany, takie jak polipy. Zarówno kolonoskopia, jak i gastroskopia są badaniami, które mogą zostać przeprowadzone w znieczuleniu ogólnym.

Inne badania profilaktyczne

Oprócz wspomnianych powyżej badań, przynajmniej raz w roku odwiedzajmy stomatologa (najlepiej jednak wybrać się do tego lekarza raz na pół roku w celu usunięcia osadu). 

Dodatkowo wraz z wiekiem, a także zależnie od trybu życia wzrasta ryzyko chorób sercowo-naczyniowych. Stąd przypomnienie o konieczności wykonania EKG, przynajmniej raz na 3 lata. Dodatkowe zalecenie stanowi również kontrolna wizyta u lekarza okulisty – po 30 roku życia raz na 5 lat, po 40 roku życia raz na 2 lata, natomiast po 50 roku życia raz do rok.

Szczepienia

Jednym z najskuteczniejszych działań profilaktycznych są szczepienia. Pomijając program szczepień dotyczący najmłodszych, aktualnie dostępnych jest coraz więcej nieobowiązkowych, dodatkowych szczepień dla osób dorosłych, które warto rozważyć. Coroczne szczepienia np. przeciw grypie stały się już standardem, nawet w miejscach pracy. W dobie pandemii przypominamy wszystkim niezaszczepionym osobom również o szczepionce przeciwko COVID-19, która jest środkiem profilaktycznym znacznie zmniejszającym ryzyko zachorowania, jak i ciężkich objawów występującej infekcji koronawirusowej. Dodatkowo, jeśli chodzi o szczepienia warto zwrócić uwagę również na te przeciw HPV i KZM. Co oznaczają te skróty? Już tłumaczymy…

Kobiety, szczególnie młode, jeśli nie zostały zaszczepione w wieku dziecięcym, powinny rozważyć iniekcję przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego (HPV), który może stanowić przyczynę występowania raka szyjki macicy. Inną, wartą zastanowienia, nowoczesną szczepionką jest ta przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu (KZM), która również może nas uchronić przed poważną chorobą roznoszoną przez kleszcze. Ich populacja cały czas się powiększa, więc i ryzyko zachorowania wzrasta. 

Kiedy profilaktycznie do lekarza

Lista zalecanych badań jest całkiem długa, dlatego przede wszystkim każdy z nas powinien przynajmniej raz w roku odwiedzić swojego internistę. Lekarz zmierzy nam ciśnienie krwi, przypomni o zaleceniach profilaktycznych i pomoże zaplanować ewentualne wizyty u specjalistów czy szczepienia.

Pamiętajmy, że profilaktyka to również to, jak wygląda nasze codzienne życie. Wybory żywieniowe, aktywność, unikanie używek, zanieczyszczonego powietrza i dbanie o dobrostan psychiczny to absolutna podstawa.

Phamily.pl