Zbyt mało żelaza we krwi? Anemia? Czy istnieją objawy, sygnalizujące niski poziom żelaza we krwi? Oczywiście tak, organizm zawsze informuje nas o nieprawidłowościach wysyłając określone sygnały. Brak żelaza w organizmie może być niebezpieczny dla zdrowia. Z naszego artykułu dowiesz się:

  • czy brak żelaza w organizmie jest niebezpieczny?
  • jakie są powodujące niedobór żelaza przyczyny?
  • niedobór żelaza - skutki u dzieci i dorosłych,
  • brak żelaza, objawy - czym manifestuje się anemia?
  • objawy niedoboru żelaza - jak je interpretować?
  • niedobór żelaza, przyczyny - jak możemy je wyeliminować?
  • brak żelaza- co jeść, aby je uzupełnić?

Wierzchołek góry lodowej

Objawy niedoboru żelaza, gdy się pojawiają, oznaczają, że trwający dłuższy czas brak żelaza w organizmie mógł narobić już szkód. Tak, objawy niedoboru żelaza, takie jak: bladość skóry, nadmierna męczliwość czy bóle i zawroty głowy to wierzchołek góry lodowej. Utajony niedobór żelaza może nie być zauważalny, nawet przez kilka miesięcy.

Bladość skóry to jeden z najbardziej znanych objawów niedoboru żelaza. Niedokrwistość dotyka wielu ludzi na świecie. Bladość skóry pojawia się, gdy jest za mało żelaza we krwi, a niedobór żelaza skutkuje zbyt małą produkcją czerwonych krwinek. Warto tutaj podkreślić, że niedobór żelaza w organizmie wywiera negatywny wpływ na zdrowie, dlatego też jego braki trzeba jak najszybciej uzupełnić. Możemy to zrobić poprzez spożywanie żywności zawierającej duże ilości żelaza. Innym rozwiązaniem jest suplementacja tego składnika w postaci tabletek lub syropów z żelazem.

Jakie są jeszcze inne objawy niedoboru żelaza? I jak sobie z nimi radzić? Odpowiedzi na te pytania znajdziesz w poniższym artykule!

Brak żelaza, przyczyny

Jakie są przyczyny niedoboru żelaza? Otóż, niedobór żelaza pojawia się w organizmie, gdy:

  • podaż tego składnika z pożywieniem jest niewystarczająca (np. dieta redukcyjna, wegańska, eliminacyjna),
  • podaż jest odpowiednia, ale wchłanianie żelaza z przewodu pokarmowego jest zaburzone (zaburzenia wchłaniania są typowe dla osób cierpiących na choroby jelit, autoimmunologiczne zapalenie żołądka, przewlekłe stany zapalne w organizmie; występowanie chorób nowotworowych także prowadzi do niedoboru żelaza gdyż jego wchłanianie z przewodu pokarmowego jest wtedy utrudnione),
  • nagła utrata krwi (krwotok, operacja, poród),
  • przyswajanie żelaza jest zaburzone przez spożywanie nieodpowiednio zbilansowanych posiłków (nadmiar produktów hamujących wchłanianie żelaza w diecie),
  • przyswajalność żelaza z układu pokarmowego bywa także obniżona w wyniku uwarunkowań genetycznych,
  • okresowe, zwiększone zapotrzebowanie organizmu na żelazo (ciąża i połóg)
  • zwiększone zapotrzebowanie organizmu na żelazo w pewnych okresach życia (wzmożona aktywność fizyczna, niektóre choroby, niemowlęta przedwcześnie urodzone i z ciąż mnogich, obficie miesiączkujące nastolatki, dzieci w okresie intensywnego wzrostu i in.).

Niedobór żelaza a dieta

Zdecydowanie najczęstszą przyczyną niedoboru żelaza jest nieodpowiednia dieta. Przyrządzając posiłki każdego dnia, nie zastanawiamy się nad tym ile zawierają żelaza, przez co czasem nasz organizm otrzymuje go zbyt mało. Wiele osób stosuje też dietę wegetariańską lub wegańską - a te również mogą być przyczyną niedoboru, jeśli dieta nie została odpowiednio zbilansowana.

Dieta wegetariańska i wegańska są oparte na eliminacji mięsa z jadłospisu, a właśnie mięso jest najlepszym źródłem łatwo przyswajalnego żelaza.

Niedobór żelaza a wchłanianie

Inną przyczyną niedoboru tego pierwiastka może być jego nieprawidłowe wchłanianie w przewodzie pokarmowym. To problem, który dotyczy przede wszystkim osób, które ciepią na choroby takie jak celiakia, czy nieswoiste zapalenie jelit. Choroby jelit przebiegają najczęściej z procesem zapalnym, który upośledza pracę kosmków jelitowych, błon śluzowych jelit, niszczy aparat wchłaniania w układzie pokarmowym. Tym samym przewód pokarmowy nie działa prawidłowo, a to zaburza wchłanianie.

Należy pamiętać, że przyjmowanie niektórych leków zmniejszających dolegliwości w chorobie wrzodowej żołądka, np. ranitydyna, również mogą zaburzać wchłanianie żelaza. Te leki działają poprzez zmianę pH w żołądku, co zmienia zdolność organizmu do wchłaniania żelaza.

Dalej, są także produkty spożywcze, które w połączeniu z żelazem hamują jego wchłanianie i mogą powodować jego niedobór. Napiszemy o nich więcej w kolejnym paragrafie.

Niedobór żelaza a utrata krwi

Rola żelaza w organizmie to transport tlenu do wszystkich tkanek i zwrotne odprowadzenie i wydalanie dwutlenku węgla, a do tego niezbędny jest odpowiedni poziom czerwonych ciałek krwi. Żelazo wpływa też na wytwarzanie erytrocytów w szpiku kostnym, co jest podstawą prawidłowego funkcjonowania organizmu. Nagła utrata dużej ilości krwi w wyniku krwotoku, zabiegu operacyjnego, czy w czasie porodu, skutkuje obniżeniem stężenia hemoglobiny.

W skrajnych przypadkach, na skutek niedoboru żelaza wynikającego z utraty krwi dochodzi do stanu zagrożenia życia człowieka. W tak poważnych przypadkach konieczne jest leczenie żelazem. Odpowiednie dawki żelaza podawane dożylnie są najlepszym rozwiązaniem.

Do utraty dużej ilości krwi dochodzi także w trakcie porodu. Kobieta, rodząc siłami natury, czy przez cięcie cesarskie, traci nawet do 500 ml krwi. Niedobór żelaza po porodzie jest typowy dla większości młodych mam.

Niedobór żelaza nie jest również obcy kobietom, które mają obfite miesiączki. Utrata dużej ilości krwi to problem, który może wystąpić również w wyniku utajonego krwawienia, czy chociażby u osób, które regularnie oddają krew.

Niedobór żelaza a... kawa i herbata

Nie tylko kawa i herbata, ale wiele innych produktów, które codziennie spożywamy może hamować przyswajanie żelaza z przewodu pokarmowego i tym samym powoduje niedobór żelaza w organizmie. Niedobór żelaza prowadzi do poważnych zaburzeń. Jesteśmy słabsi, mamy zaburzenia koncentracji, spada odporność organizmu. Warto zatem znać listę produktów, których nie należy łączyć w posiłkach z produktami zawierającymi duże ilości żelaza. Można je spożywać, ale w odstępie 1-2 godzin od np. bogatego w żelazo mięsa. Są to, np.: mleko i jego przetwory, wspomniane kawa i herbata, winogrona, płatki owsiane, błonnik i nasiona strączkowe.

Na pocieszenie, mamy też witaminę C, która znakomicie współgra w posiłkach z wieloma składnikami odżywczymi, w tym z żelazem, bo poprawia ich wchłanianie. A poza tym pełni wiele innych funkcji, ważnych dla organizmu, więc warto ją spożywać codziennie jedząc warzywa i owoce do każdego posiłku.

Niedobór żelaza a geny

Niestety, istnieją także schorzenia o podłożu genetycznym, takie osoby mają wrodzone zaburzenia wchłaniania żelaza. Jednak, są to dość rzadkie przypadki i odpowiednio szybko zdiagnozowane mogą być skutecznie leczone.

Niedobór żelaza w ciąży

W czasie ciąży zapotrzebowanie na żelazo wzrasta nawet o 50%. To dlatego, że rozwijający się płód i rosnące łożysko potrzebują coraz więcej krwi i tlenu. U wielu ciężarnych dodatkowa suplementacja żelaza jest niezbędna, bowiem nie są w stanie zapewnić odpowiedniej ilości tego pierwiastka w diecie. W okresie ciąży rekomenduje się przyjmowanie suplementów diety profilaktycznie, aby nie dopuścić do spadku poziomu żelaza i uzupełnić niedobór witamin. Podobnie w połogu i w okresie karmienia piersią. Ciężarne powinny mieć regularnie wykonywaną morfologię krwi, aby lekarz mógł kontrolować poziom hemoglobiny i reagować jak najwcześniej na niedobór żelaza.

Niedobór żelaza z powodu...

U niektórych osób, w pewnych okresach życia, występuje zwiększone zapotrzebowanie na żelazo. Jakie to grupy ludzi?

Bezwzględnie, żelazo muszą suplementować niemowlęta, które urodziły się przedwcześnie i ich organizm nie zdążył zmagazynować odpowiedniej ilości żelaza w trakcie ciąży. Podobnie dzieci z ciąż mnogich. Żelazo pobierane w łonie od mamy musiało wystarczyć dla rodzeństwa i zazwyczaj ...nie wystarczało, więc dzieci rodzą się z niedoborami.

Dzieci w okresie intensywnego wzrostu, w okresie dojrzewania, obficie miesiączkujące nastolatki to kolejna grupa z bardzo częstymi niedoborami żelaza. Intensywny wzrost i rozwój organizmu, utrata krwi z powodu obfitych miesiączek wymaga od organizmu większej produkcji krwi, a organizm nie zawsze nadąża za tak intensywnymi zmianami. Jeśli dieta, dodatkowo, nie będzie dobrze zbilansowana to niedobór żelaza pojawi się z pewnością jako problem zdrowotny.

Kolejna grupa narażonych na niedokrwistość z niedoboru żelaza to wyczynowi sportowcy. Wśród zagorzałych biegaczy niedobory żelaza wynikają z kilku powodów. Po pierwsze, dieta - nie zawsze jest dopasowana do szczególnych potrzeb obciążonego wysiłkiem organizmu. Po drugie, żelazo wpływa na prawidłową pracę mięśni. Intensywna aktywność fizyczna prowadzi do szybszego wykorzystywania zapasów żelaza w organizmie. Po trzecie, podczas wykonywania regularnych uderzeń stopami o twarde podłoże podczas biegu dochodzi do uszkodzenia czerwonych krwinek i utraty żelaza.

Brak żelaza, objawy

Jakie są objawy niedoboru żelaza? U osób zmagających się z anemią można zaobserwować szereg różnych objawów. Poniżej przedstawimy te, które występują najczęściej.

Nadmierne zmęczenie

Zmęczenie to objaw, który występuje praktycznie u wszystkich osób zmagających się z anemią. Dlaczego ono występuje? Powód jest prosty - organizm nie posiada wystarczającej ilości żelaza, aby móc wytworzyć białko zwane hemoglobiną, a to właśnie ono jest pomocne, jeśli chodzi o przenoszenie tlenu w organizmie. Trzeba tutaj jednak podkreślić, że zmęczenie to objaw wielu różnych chorób, dlatego, jeśli występuje u nas nadmierne zmęczenie, to udajmy się do lekarza, który najprawdopodobniej zleci podstawowe badania, z których dowiemy się, czy zmagamy się z niedoborem żelaza.

Blada skóra

Kolejnym alarmującym sygnałem, który może świadczyć o niedoborze żelaza, jest blada skóra. Dlaczego tak się dzieje? Hemoglobina znajdująca się w krwinkach czerwonych jest odpowiedzialna za nadawanie krwi czerwonego koloru, dlatego też zbyt mała ilość żelaza powoduje, że krew jest dużo mniej czerwona. Co więcej: bladość może się pojawić jedynie na jednym fragmencie ciała, a może objąć także całe ciało.

Ból głowy

Innym objawem niedoboru żelaza mogą być bóle głowy. Ciekawe jest jednak to, że nadal nie do końca wiadomo, jaki jest związek między bólami głowy a poziomem żelaza. Choć jak mówią eksperci, przyczyną może być to, że do mózgu dociera zbyt mała ilość tlenu, przez co naczynia krwionośne w mózgu zaczynają puchnąć, czego skutkiem są bóle głowy.

Sucha skóra, włosy i paznokcie

Osoby zmagające się z niedoborem żelaza mogą zaobserwować u siebie suchą skórę, włosy i paznokcie, a to wszystko dlatego, że niedobór tego pierwiastka przyczynia się do obniżenia poziomu hemoglobiny we krwi, co przekłada się na zmniejszenie ilości tlenu, który jest dostępny dla komórek odpowiedzialnych za wzrost włosów. A kiedy brakuje tlenu… to skóra i paznokcie stają się suche i obserwujemy nadmierne wypadanie włosów.

Zadyszka

Zauważyłeś, że nagle spacer zaczął powodować u Ciebie zadyszkę? A może pójście do sklepu oddalonego o 100 m skończyło się dużym zmęczeniem - takim, jakbyś pokonał maraton? Najprawdopodobniej cierpisz na niedobór żelaza. Skąd ta zadyszka? Pojawia się, ponieważ niski poziom hemoglobiny oznacza również niski poziom tlenu, co przekłada się na to, że nasze mięśnie nie mają siły do wykonywania prostych codziennych czynności - takich jak  np. wyjście do sklepu.

Rzadsze objawy niedoboru żelaza

Powyżej wymieniliśmy dość znane objawy niedoboru żelaza, aczkolwiek warto tutaj podkreślić, że u niektórych osób występują też inne - takie jak np. zimne dłonie i stopy. Wiele dorosłych osób zmagających się z niedoborem tego pierwiastka cierpi też na depresje. Ponadto każdy doskonale wie, że żelazo jest niezbędne dla funkcjonowania układu odpornościowego.

Brak żelaza, co jeść?

Aby uzupełnić braki żelaza, czasem wystarczy stosować dobrze skomponowaną dietę. W codziennej diecie nie może brakować produktów, które zawierają żelazo i bogatych w witaminę C. I tak oto warto wiedzieć, że żelazo znajduje się zarówno w produktach roślinnych, jak i zwierzęcych. Największe ilości tego pierwiastka zawierają produkty mięsne, najwięcej żelaza znajduje się w wołowinie, cielęcinie oraz baraninie - czyli ogólnie rzecz ujmując: w czerwonym mięsie. Żelazo zawierają również produkty mięsne, które spożywamy każdego dnia - np. wędliny. Mamy też dobrą informację dla osób, które uwielbiają jeść ryby - one również zawierają duże ilości żelaza.

Suplementacja żelaza

Choć najważniejsza jest dieta, to nie zawsze wystarcza. Czasem jedynym wyjściem jest sięgnięcie po suplementy diety - zwłaszcza, jeśli zmagamy się z długotrwałym niedoborem żelaza. Na rynku nie brakuje różnych suplementów z żelazem, takich jak Sideral, jednak pamiętajmy, aby przyjmować je po konsultacji ze specjalistą.

Badania

Żelazo wchodzi w skład hemoglobiny. Związek z tym białkiem tworzy się w szpiku kostnym. Zatem, aby ocenić poziom żelaza w organizmie, obserwować spadek lub wzrost stężenia hemoglobiny niezbędne jest badanie krwi. Pobieranie krwi nie jest przyjemne, ale to jedyny sposób, aby rozpoznać anemię. Warto badać się regularnie.

Podsumowując, jak możemy wyżej zauważyć, istnieje wiele objawów niedoboru żelaza. Jeśli zauważyliśmy któryś z nich u siebie, to nie ma na co czekać, jak najszybciej udajmy się do lekarza, który zleci podstawowe badania, z których dowiemy się, co nam dolega. 

 

Monika Kluczyk

Jest absolwentką Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu. Ukończyła także II-stopniowy kurs dietetyki. Interesuje się ochroną zdrowia, promuje aktywny tryb życia. Od wielu lat zajmuje się promocją produktów wspierających zdrowie w wiodących firmach farmaceutycznych.